Η ομάδα του Greeco.gr μίλησε με τον Θάνο Λεοντάρη, για θέματα πάνω στις startup επιχειρήσεις και τον ρόλο του δικηγόρου σε αυτές, την τεχνολογία blockchain αλλά και τη σημασία της συνεργασίας ανάμεσα σε λογιστή και δικηγόρο.
Επίσης αναφέρθηκε και σε ένα ζήτημα που απασχολεί όλο και περισσότερους τον τελευταίο καιρό, την τεχνητή νοημοσύνη, και φυσικά το chatgpt.
Ο Θάνος Λεοντάρης είναι δικηγόρος-νομικός σύμβουλος στο γραφείο Ratio Legal Services με έδρα τη Θεσσαλονίκη.
Ο τομέας ειδίκευσης του είναι η παροχή νομικής συμβουλευτικής σε εταιρείες, startup επιχειρήσεις, η νομοθεσία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, φορολογική νομοθεσία, πνευματική ιδιοκτησία και τα νομικά ζητήματα του blockchain και των κρυπτονομισμάτων.
Στον ελεύθερο χρόνο του είναι εθελοντής πυροσβέστης και μέντορας νεοφυών επιχειρήσεων για την ΑΜΚΕ People’s Trust, ΜΙΤ Enterprise Forum και του Youth Entrepreneurship Club.
Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος ενός δικηγόρου για μία startup; Με ποιους τρόπους μπορεί να βοηθήσει έναν founder;
Θεωρώ πως ένας δικηγόρος είναι χρήσιμος ήδη από την φάση της ιδέας διότι μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην διαμόρφωση ενός Business plan παρέχοντας κρίσιμες συμβουλές για την εφικτότητα αυτού αλλά και τις πιθανές εναλλακτικές.
Σε ό,τι αφορά τους ιδρυτές, ιδίως στις περιπτώσεις συνεργασιών, θεωρώ πως μπορεί να βοηθήσει στην διαμόρφωση του πλαισίου της συνεργασίας μεταξύ ιδρυτών ώστε να μπορεί η ομάδα να λειτουργήσει πιο αποδοτικά και αν χρειαστεί να επιβιώσει η ιδέα στην περίπτωση που τα μέλη της ομάδας δεν συνεχίσουν στο σύνολο τους την ανάπτυξη τους.
Ποια είναι η γνώμη σας για τις startup που υπάρχουν στην ελληνική αγορά; Υπάρχουν ευκαιρίες για ανάπτυξη;
Πιστεύω ότι υπάρχουν πολύ καλές ιδέες εκεί έξω. Νομίζω ότι θα δούμε περισσότερες εξαγορές από “μεγάλους παίκτες” παρά επενδύσεις VCs.
Ιδίως διότι υπάρχει μία μεγάλη κινητικότητα από τα πανεπιστήμια και τους ερευνητικούς φορείς για εκμετάλλευση γνώσης οπότε αυτό αφήνει μεγάλα περιθώρια για εξαγορές.
Ευκαιρίες για ανάπτυξη θα υπάρχουν πάντα αλλά νομίζω ότι ο τομέας της άμυνας είναι αυτός που θα έπρεπε να στοχεύσουν όλες οι νεοφυείς επιχειρήσεις. Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ είναι διατεθειμένα πλέον να στηρίξουν πολύ ακριβές επενδύσεις στην άμυνα και θεωρώ ότι θα πρέπει να είναι το επόμενο πεδίο για ανάπτυξη.
Μπορείτε να αναφέρετε μερικά από τα πιο συνήθη νομικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι startup επιχειρήσεις κατά τα αρχικά τους στάδια;
Κυρίως δυσκολεύονται να καθορίσουν τη συνεισφορά του κάθε προσώπου που συμμετέχει στην νέα εταιρεία. Δηλαδή, δεν μπορούν να αποτυπώσουν σε ποσοστά τη συμβολή τους ώστε να καθορίζεται με κάποιο τρόπο ο έλεγχος της εταιρείας τους.
Αν θα μπορούσατε να δώσετε μία συμβουλή στις startup επιχειρήσεις που αναζητούν χρηματοδότηση, ποια θα ήταν;
Να έχουν σχέδιο για τα χρήματα που θα ζητήσουν δίνοντας στον εαυτό τους ικανό χρονικό διάστημα για το επόμενο βήμα χρηματοδότησης, που θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο και φυσικά να ξέρουν τι είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν ως κίνδυνο. Δηλαδή επένδυση ή δάνειο ή κάποιο μικτό σχήμα;
Κατά την εμπειρία σας, ποιες είναι οι σημαντικότερες νομικές αλλαγές που έχουν επηρεάσει τις startup επιχειρήσεις τα τελευταία χρόνια;
Θεωρώ πως στην Ελλάδα τουλάχιστον είχαμε τέσσερις μεγάλες παρεμβάσεις. Πρώτον, το μητρώο νεοφυών επιχειρήσεων και το Elevate Greece που παρέχει κάποιες μικρές χρηματοδοτήσεις.
Δεύτερον, το προνόμιο έκπτωσης φόρου του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος για επενδύσεις σε εταιρείες στο μητρώο νεοφυών.
Τρίτον, η ρύθμιση του θέματος φορολόγησης σε employee stock options και τέταρτον η γενναία μεταρρύθμιση του συστήματος των πανεπιστημιακών και ερευνητικών spin-off.
Πώς προσεγγίζετε τη συνεργασία με startup επιχειρήσεις που έχουν περιορισμένο προϋπολογισμό για νομικές υπηρεσίες; Ποιες στρατηγικές χρησιμοποιείτε για να τις βοηθήσετε να μεγιστοποιήσουν την αξία των νομικών τους δαπανών;
Γενικά κοιτάμε να παρέχουμε υπηρεσίες όπου είμαστε χρήσιμοι. Πολλές φορές δίνουμε κάποιες συμβουλές και λέμε στις ομάδες να επανέλθουν ότι η ιδέα είναι πιο ώριμη ώστε να έχει νόημα και η δική μας εμπλοκή.
Δυστυχώς κάθε ομάδα και ιδέα είναι διαφορετική οπότε δεν υπάρχει μία στρατηγική για όλους. Γενικά είμαστε διατεθειμένοι να στηρίξουμε μία ομάδα όσο βλέπουμε ότι υπάρχει πρόοδος και προοπτική να μεγαλώσουμε και εμείς μαζί με την νεοφυή επιχείρηση που ξεκινάει.
Τι σας ευχαριστεί περισσότερο στη συνεργασία σας με startup επιχειρήσεις και ποιες προκλήσεις υπάρχουν; Έχετε να μοιραστείτε κάποια ιστορία πάνω σε αυτό;
Συνήθως στις νεοφυείς επιχειρήσεις υπάρχει ένας νεανικός ιδεαλισμός που ομολογουμένως έχει κάτι το ρομαντικό για οποιονδήποτε πιστεύει στον ρομαντισμό στην επιχειρηματικότητα. Ιδίως όταν η ιδέα έχει πολύ ενδιαφέρον ή στις περιπτώσεις που υπάρχει πολύ καλή χημεία με την ομάδα.
Οι προκλήσεις βέβαια είναι πάντα μεγάλες διότι συνήθως οι δικηγόροι αναλαμβάνουν τον ρόλο του ειρηνοποιού και οιονεί μέντορα ώστε οι ομάδες να “τα βρουν” μεταξύ τους. Φυσικά δεν βοηθάει το γεγονός ότι πολλές φορές πρέπει να εξηγηθούν βασικές έννοιες-το οποίο ομολογουμένως βρίσκομαστε στη θέση να εξηγούμε και σε ακόμη πιο φιανομενικά έμπειρους επιχειρηματίες.
Πόσο σημαντική είναι η συνεργασία ανάμεσα σε έναν δικηγόρο και έναν λογιστή στις startup, αλλά και στις παραδοσιακές επιχειρήσεις;
Δεν υπάρχει πιο σημαντική σχέση από αυτή ενός λογιστή και ενός δικηγόρου για μια επιχείρηση. Όπως λέω συνέχεια, αν οι δύο δεν τα βρίσκουν τότε η επιχείρηση πρέπει να διαλέξει ποιον επαγγελματία θα αλλάξει από τους δύο.
Πραγματικά και στις δύο κατηγορίες επιχειρήσεων η συνεργασία μεταξύ των δύο επαγγελματιών μπορεί να είναι ένα “όπλο” στη φαρέτρα της επιχείρησης ώστε να τρέχει μπροστά γνωρίζοντας ότι οι δύο κρισιμότεροι σύμβουλοι της καλύπτουν τα νώτα της.
Σε μία πρόσφατη συνέντευξη σας αναφερθήκαμε στο Blockchain. Ποια είναι η άποψη σας πάνω στο Blockchain και πως μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα στην οικονομία;
Σαφώς είναι μία τεχνολογία που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Βλέπουμε τα αποτελέσματα της στα κρυπτονομίσματα ήδη τα τελευταία χρόνια. Θεωρώ ότι η τεχνολογία αυτή θα πάρει καιρό να εφαρμοστεί στο επίπεδο του καταναλωτή και προσωπικά πιστεύω πως θα έχει εφαρμογή μεγάλης κλίμακας σε logistics, proof of origin εφαρμογές και ενδεχομένως σε IoT πλατφόρμες για διασύνδεση πληρωμών και διαδικτυακών καταστημάτων με οικιακές συσκευές.
Το AI είναι κάτι που απασχολεί πολλές επιχειρήσεις και ειδικά startups το τελευταίο διάστημα. Ποια είναι η γνώμη σας πάνω στο chatgpt και την εκτεταμένη χρήση AI; Θεωρείτε πως τα θετικά υπερέχουν των αρνητικών;
Θεωρώ πως το chatgpt είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για όσους είναι ήδη καλοί στη δουλειά τους. Αν δηλαδή χρησιμοποιήσεις το εργαλείο αυτό χωρίς να ξέρεις τι πρέπει να κάνεις χωρίς αυτό κινδυνεύεις να κάνεις μεγάλα λάθη. Θεωρώ πως μένει να δούμε αν τα θετικά είναι περισσότερα-εγώ πάντως προσπαθώ να το εισάγω στην καθημ.ερινή μου λειτουργία για να γλιτώσω χρόνο από ήσσονος σημασίας εργασίες
Ποια είναι τα μελλοντικά σας επιχειρηματικά σχέδια; Θα θέλατε να μοιραστείτε κάτι με εμάς;
Προς το παρόν ολοκληρώσαμε την μετακίνηση μας σε νέο γραφείο που ήταν μία μεγάλη αλλαγή για εμάς. Προς το παρόν θέλω να κλείσουμε αυτό το δικαστικό έτος και μετά να κοιτάξουμε την επέκταση της ομάδας μας. Η τριβή με τις νεοφυείς επιχειρήσεις μου δίνει πολλές ιδέες αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει χρόνος για υλοποίηση!
Διαβάστε επίσης – Ο Πάνος Τζιτζινός μιλάει για το νέο του εγχείρημα και τις ευκαιρίες στον χώρο του e-commerce!
